Opdrachtgever aan het woord
Boskalis Nederland was blij met de bodem- en beplantingsexpertise van Jos Kanters Groenvoorziening, waardoor de aannemer aan ons het werk gunde. Project engineer sr bij Boskalis Gert Harders: ‘De samenwerking was plezierig en goed verlopen.’
Uitvoerder Erik van Eijk van Boskalis Nederland heeft toezicht gehouden op de groenaanleg. ‘Buiten is het werk allemaal netjes uitgevoerd. Bovendien geldt bij iedereen die bij Jos Kanters Groenvoorziening werkt “afspraak is afspraak”. Dat werkt enorm fijn. Ook de afwikkeling van het project, waarbij de laatste punten op de i worden gezet en de oplevering worden proactief opgepakt door Jos Kanters Groenvoorziening. De naam groene aanpakkers vind ik wel van toepassing op dit team!’
Plan van aanpak en uitrol
In de contractvorm Design & Construct ligt de verantwoordelijkheid en vrijheid voor het ontwerp en de uitvoering van het werk bij de opdrachtnemer. Zo konden de bodem- en faunaspecialisten van Jos Kanters Groenvoorziening vanuit hun eigen expertise input leveren voor het beplantingsplan van de ecologische bermen. Na afstemming met een ecoloog van Boskalis Nederland en een landschapsarchitect van de provincie Noord-Brabant was het beplantingsplan en beheeradvies klaar.
In juli 2021 is het voorbereiden van de plantgaten gestart en zijn er faunarasters geplaatst. De rest van de aanlegwerkzaamheden vond plaats tot aan de kerstperiode van dat jaar. De weg was afgesloten tot medio september. Daarna heeft Jos Kanters Groenvoorziening ook goed kunnen werken vanuit de obstakelvrije zone aan de weg, maar ook vanuit de aangelegen landbouwpercelen. Met name de aanvoer van bomen en kranen kon ver van de weg af plaatsvinden, waardoor het verkeer nauwelijks gehinderd hoefde te worden.
Aanleg: bloemenmengsels op maat
Je kunt niet zomaar bloemenmengsels zaaien in de berm. Niet elke bodem en bodemtype is geschikt om te verschralen zodat bloemenmengsels goed gedijen. Vaak moeten bloemenmengsels specifiek samengesteld worden om kans op succes te geven op de lange termijn. Vervolgens is een goed doordacht beheerplan essentieel om na een jaar of vijf vast te kunnen stellen dat de biodiversiteit blijvend is toegenomen.
‘Er zijn verschillende bodemtypes ofwel biotopen te vinden langs de N69,’ legt Thijs Ivits, uitvoerder bij Jos Kanters Groenvoorziening uit. ‘Natte rijke bodems, rijke bodems en schrale bodems. Per bodemtype hebben we een speciaal bloemenmengsel samengesteld. Ook hebben we voorafgaand aan de aanleg de rijke gronden zoveel mogelijk verschraald door vaak te maaien, het maaisel af te zuigen en regelmatig te rotorkopeggen om onkruid uit de grond te trekken. Vlak voor de aanleg is nogmaals heel lichtjes een grondbewerking uitgevoerd met de rotorkopeg om het zaaibed te creëren.’
Maaien en monitoren
Maaien en monitoren zijn de toverwoorden binnen het beheerplan van ecologische bermen. Het doel van maaien is te verschralen, onkruiden te benadelen en de bodem in balans te brengen. Monitoring dient om op tijd bij te kunnen sturen wanneer ongewenste soorten te veel opduiken. Willem van der Heijden, Manager Bedrijfsbureau bij Jos Kanters Groenvoorziening vertelt over het beheeradvies: ‘In het rapport hebben we geadviseerd om bij gemiddelde en arme bermen eenmaal per jaar in het voorjaar te maaien en af te voeren. Bij rijke bermen raden we aan om de eerste paar groeiseizoenen tweemaal per jaar te maaien en af te voeren. Zodra de bodem in balans is, kan men daar ook eenmaal per jaar gaan maaien en afvoeren.’
Belangrijk is dat men met de tweede maaibeurt wacht totdat de gemiddelde dagtemperatuur onder de tien graden Celsius bedraagt. Dit is vaak pas in de eerste helft van november! Thijs: ‘Vaak wordt binnen ecologisch bermbeheer de fout gemaakt om direct in het najaar, te vroeg dus, te maaien. Hiermee worden de lang doorgroeiende grassen bevoordeeld en de ingezaaide kruidensoorten benadeeld. Oefen je even geduld uit, dan geef je de kruiden extra kansen. Je geeft ze dan bovendien de tijd om de voedingsstoffen voor de winter terug te trekken naar de wortels. Daardoor kunnen ze in het voorjaar sterk terugkomen.’
Middels monitoring kun je als beheerder de ontwikkeling van de flora in de graslanden volgen. ‘We adviseren om gedurende de eerste vijf groeiseizoenen middels veldbezoeken tweemaal per jaar te monitoren (in mei en eind juni-begin augustus),’ verklaart Willem. ‘Tijdens de bezoeken worden ongewenste soorten zo snel mogelijk verwijderd en worden waarnemingen van bijzondere soorten geregistreerd. Na vijf jaar volstaat een veldbezoek per jaar (juni-juli).’
Aanvullend uitgevoerde maatregelen
Naast het inzaaien van bloemenmengsels heeft het Jos Kanters-team hopovers in de vorm van grote maat (50-60) bomen aangeplant om vleermuizen een route te bieden. Ook zijn er op minimaal 4 meter van de weg (de obstakelvrije zone) kilometerslange dassen- en amfibieënrasters geplaatst die leiden naar tunnels voor hen onder de weg door. Daarlangs heeft ons team speciale palen voor roofvogels en insecten aangebracht. Roofvogels kunnen op deze 4 m hoge palen landen en zitten, waardoor ze zo min mogelijk gevaar oplopen door het verkeer op de N69. De insectenpalen bevatten talloze gaatjes als schuilmogelijkheden en zijn in lijn met de ingezaaide bloemenmengsels geplaatst. Deze palen nabij de bloemen dienen als bijensnelweg.
‘Op de plekken waar de nieuwe verbinding N69 kwetsbare bomen zoals beuk blootstelt aan zonnebrand – het bos is door de wegaanleg als het ware “opengeritst” hebben we de bomen ter bescherming ingepakt met jute,’ vertelt Willem. ‘Zonnebrand zet zich direct in, maar manifesteert zich pas ná onze drie jaar nazorg. Toch maken we onze opdrachtgevers er altijd op attent, zodat niemand voor verrassingen komt te staan.’ De bosrand die is ontstaan door de wegaanleg is aangevuld met boomvormers in het midden en struikvormers aan de randen om te komen tot een nieuwe geleidelijke bosopbouw. Onze groene aanpakkers hebben 70.000 heesters van Boomkwekerij Richard De Bie in de maat 60-100 aangeplant om nieuw bosplantsoen te vormen.’
Tot slot, maar ook een behoorlijke klus was de aanplant van ruim vijfhonderd bomen van Boomkwekerij Huverba. Bijzonder is dat dit geen laanstructuur betreft, maar dat de aanplant veelsoortig is, waaronder Pinus, Betula, Acer en Quercus, maar ook soorten als Salix fragilis, Tilia tomentosa ‘Brabant’, Ulmus laevis, en Tilia europaea ‘Pallida’. De bomen zijn geplant langs de rasters en zijwegen van de N69.
